Tag: mededingingsautoriteit

(Vertaling en bewerking: Anneke Fongers – 12 maart 2007)

De enquête van de Competition Commission

In 1998 bogen de ministers zich over de supermarkten omdat de consument volgens de publieke opinie in GB werd afgezet. Dit kwam deels door het besef dat Europese supermarkten goedkoper zijn en deels door het grote verschil tussen de prijs op de boerderij en in de winkel.

Men vroeg zich af waarom aardappeltelers tussen 17 en 27 pond verliezen op elke ton die ze oogsten [1]. Waarom wordt in sommige supermarkten de prijs van appels met 198% en die van eieren met 439% verhoogd [2]?

In april 1999 gaf de regering 20 miljoen pond aan de Competition Commission (= mededingingsautoriteit) van het Department of Trade and Industry (DTI) om er onderzoek naar te doen. Het onderzoek dat 16 maanden duurde leverde duizenden reacties op, vooral over de overweldigende macht van de grote superstores. Het resultaat was een driedelig rapport van meer dan 1100 pagina’s.

• Lutterworth en District Dairy schreven dat de meest alarmerende veranderingen in hun 100-jarig bestaan het gevolg waren van wrede akties van de supermarkten, die de melkboer op de hoek uit de markt prijsden.

   

• De Federation of Bakers beweert dat de ketens die broden voor slechts 17 penny verkopen, hierop flinke verliezen lijden en zo de kleine bakkerijen om zeep helpen.

   

• Er kwamen reacties van beide kanten: sommigen vonden dat de supermarkten teveel rekenden, en daarmee de klant afzetten. Anderen vonden dat ze te weinig rekenden, en zo de kleine concurrenten lieten verdwijnen.

   

Ondanks de lijst van 52 praktijkvoorbeelden, die een complexe monopoliepositie laten zien en waarvan 27 tegen het algemeen belang ingaan, gaf het rapport de supermarkten een “gezondheidsverklaring”. Geconcludeerd werd dat er geen sprake was van een monopolie en dat de supermarkten niet meer berekenen dan hun Europese tegenhangers, uitgaande van de koersverschillen en de hoge waarde van de pond.

Critici beweren dat de commissie de verkeerde vragen stelde. Hoewel nationaal gezien geen van de supermarkten een monopolie heeft (meer dan 25% van het marktaandeel) blijken ze lokaal echter uitgebreide monopolies te hebben. (zie punt 4 in dit hoofdstuk).

Dit betekent dat er geen echte lokale markt is om de prijzen laag te houden. Daarnaast waren velen van mening dat de commissie ook onderzoek had moeten doen naar de naar de effecten van supermarkten op gezondheid, milieu en sociaal gebied. Deze aspecten zijn bepaald wel in het belang van de klant, net als de prijzen die alleen maar door de commissie onder de loep werden genomen.

Anderen brengen naar voren dat ook al heeft geen enkele supermarkt een monopoliepositie in GB, de supers samen een olicharchie vormen. Dat wil zeggen dat een paar supermarkten de hele markt beheersen en dat deze situatie een foute marktwerking oplevert. Hiernaar zou ook onderzoek moeten worden gedaan. Zie paragraaf “Co-operation and Cartels” in dit hoofdstuk.

In het rapport werd toegegeven dat er vier situaties zijn waarin de competitie zwaar verwrongen is en waarbij het algemeen belang wordt aangetast [3].

1. De relatie tussen grote supermarkten en hun toeleveranciers

De commissie pleit voor invoering van werkbare gedragscodes om slechte praktijken uit te bannen, zoals de leverancier te laten betalen voor de kosten van inkopers-bezoek, voor het opknappen van de winkel en de met de leverancier overeengekomen prijzen met terugwerkende kracht of zonder mededeling te veranderen. (Zie paragraaf “Stimuleren van Industriële Landbouw” in dit hoofdstuk).

Tot woede van de National Farmers’ Union (NFU) en andere organisaties van leveranciers liet het Ministerie voor Handel en Industrie (DTI) de supermarkten vrij om hun eigen vrijwillige gedragscode op te stellen en struktuur voor
geschillenbeslechting te kiezen. Bovendien werd dit beperkt tot supermarkten met een marktaandeel van meer van 8%, de “Grote Vier”dus (Tesco, Sainsbury, ASDA en Safeway; Safeway is inmiddels opgegeten door Morrisons).

Ten tijde van de evaluatie in maart 2003 had nog slechts een leverancier, Express Dairies, een klacht had ingediend bij de Office of Fair Trading (OFT) nadat Saveway van drie naar twee melkleveranciers was overgegaan. Tot dan toe leverde Express Safeway 15 % van de melk. De klacht van Express werd echter niet ontvankelijk verklaard, omdat het contract met Safeway was getekend voordat de nieuwe richtlijnen van kracht werden.

Toen na een jaar de balans werd opgemaakt van de onvermijdelijke fouten in het nieuwe systeem besloot de OFT dat er maar een ding was dat ze konden doen: het sturen van accountants, naar de Grote Vier om voorbeelden van wanpraktijken  op te sporen.

Er klinkt nu een gezamenlijke oproep van zowel grote als kleine leveranciers en tevens uit de hoek van ontwikkelings-, milieu- en landbouwersorganisaties voor bindende gedragscodes, een onafhankelijke geschillencommissie en een deskundige ombudsman [4]. Ondertussen blijven boeren en andere leveranciers uitgebuit worden door de supermarkten.

2. Verkopen onder de kostprijs, dat wil zeggen het gebruik
van reclamestunts

3. Het afstemmen van prijzen op de plaatselijke
concurrentie (‘prijs flexibilisering’)

.
Het rapport vermeldt dat de consument in het Zuidoosten, East Anglia en de West Midlands meer betaalt voor hun levensmiddelen. Tesco’s prijzen variëren per streek tot wel 9%.

De commissie nam echter de ongebruikelijke stap met het adviseren niets te ondernemen dat de prijzen op kan drijven, wat vooral degenen zou treffen die al benadeeld zijn. Ondanks het feit dat supermarkten kleine winkels uit de markt prijzen, en de keuzemogelijkheden beperken van kwetsbare klanten, zoals gehandicapten, mensen met een laag inkomen en ouderen zonder auto.

.
4. In sommige streken is er weinig keus aan supermarkten

Het rapport toont aan dat in sommige plaatsen het marktaandeel van de supermarktreuzen zeer groot is: Tesco’s heeft een marktaandeel van meer dan 50% in Uxbridge, Milton Keynes, Cambridge, Twickenham en Salisbury. Hetzelfde geldt voor Sainsbury in zuidwest Londen en Safeway in Dumfries.

De commissie vond dat nieuwe regelgeving rond planning vereisd is om concurrentie te stimuleren en de klant meer keuze te bieden. Zo werd voorgesteld dat supermarkten, in gebieden waar ze al een sterke positie hebben, worden verplicht bij de Office of Fair Trading vergunningen aan te vragen wanneer ze nieuwe winkels met een oppervlakte van ruim 1000 vierkante meter willen bouwen.

De commissie maakte zich zorgen ook over het feit dat bepaalde ketens de concurrentie boycotten door land te kopen waar rivalen zouden kunnen bouwen. Van de 408 percelen in de “landbanken” zijn er 190 eigendom van Tesco [5].

Worden wij afgezet?

In een recent artikel in de Observer wordt de vaststelling van de prijzen in de supermarkt vergeleken met “zwarte magie” [6]. De supermarkten weten de argeloze klant op allerlei manieren het vel over de oren te halen door de winkelinrichting. Dat varieert van het leiden van de klant langs dure en “verse” producten aan het begin, tot het bemoeilijken van prijsvergelijkingen. Ga de volgende keer als klant eens na wat op ooghoogte is geplaatst, het goedkoopste of het wat duurdere product?

In oktober 2001 kwam aan het licht dat Tesco in de weken voor de start van een nieuwe prijzenstunt, de prijzen juist verhoogde. Zo stelden zij hun winsten veilig [7].

In hun website publiceerden ze slechts de helft van de prijsdalingen en het bleek dat meer dan 10% van de producten slechts een penny goedkoper was geworden en 5% twee pennies. Safeway diende, met succes, een klacht in bij de Advertising Standards Authority (ASA), waarbij ze de bewering van Tesco 14% goedkoper te zijn, aanvocht. De ASA ging ervan uit dat Tesco zijn prijsdalingen van een miljard pond in vijf jaar heeft gecompenseerd met prijsverhogingen op van andere  producten.

De ASA was ook van mening, dat de advertentiecampagne “steek het blijvende verschil in prijs bij Asda in uw zak” misleidend was. Asda werd een paar maanden tevoren nog beboet voor het misleiden van klanten, in verband met de prijsverlaging in een supermarkt in Hellesdon, Norwich. Dit was op zijn beurt weer aangekaart door Tesco. Wie zouden beter deze prijsveranderingen in de gaten kunnen houden dan de supermarkten [8]?

In januari 2002 beschuldigde de Observer Tesco opnieuw van het sjoemelen met kortingen. Volgens de krant stonden sinds de kerst van 2001 op de website van Tesco prijsverhogingen op 1750 gangbare producten vermeld. Tesco antwoordde dat deze producten maar voor heel korte tijd speciaal afgeprijsd waren geweest [9].

Coöperatie en kartels

Ondanks hun houding tegenover elkaar, hebben de supermarkten vaak samengewerkt om nieuwkomers op de markt te weren. Zo namen Sainsbury, Tesco en Safeway in 1993 samen een PR- en een adviesbureau in de arm om de grote Amerikaanse supermarkt Cosco buiten GB te houden [10]. En in 1996 sloten de belangrijkste supermarkten en twaalf grote fabrikanten in de voedingsindustrie een verdrag, om samen te werken op het gebied van promoties, nieuwe ontwikkelingen en distributie [11].

In maart 2000 kondigden Tesco, Marks&Spencer en andere internationale verkopers van voedingsmiddelen de oprichting aan van de “Worldwide Retail Exchange”, in wezen een wereldwijde club van inkopers die de inkoop van producten voor nóg minder geld mogelijk maakt. Dit was een paar weken nadat Sainsbury de oprichting van de “GlobalNetXchange” aankondigde, een jointventure met het Amerikaanse bedrijf Sears en de Franse voedselgigant Carrefour [12].

In januari 2002 beschuldigde een voormalige Sainsbury-topman Tesco en Sainsbury ervan een “overeenkomst” te hebben om bij de meest gangbare producten niet onder elkaars prijs te zitten. De anonieme klokkenluider vertelde de Sunday Times: ”Als u de prijzen van deze producten bekijkt, ziet u dat ze identiek zijn, wat niet op toeval berust. Senior stafleden reizen voortdurend van de ene supermarkt naar de andere, zodat de overeenkomst goed nagekomen worden [13].”

Al deze beschuldigingen roepen ernstige twijfels op over de ‘gezondheidsverklaring’ van de Competition Commission ten aanzien van kartelvorming door supermarkten.

Noten:
[1] “Agriculture in Crisis: Why Britain’s farmers are making a loss on nearly everything they grow,” door M. McCarthy in The Independent van 28 augustus 1999.
[2] “Captive State: The Corporate Takeover of Britain,” door G. Monbiot (p.184; 2000).
[3] “A Summary of Supermarkets: A Report on the Supply of Groceries from Multiple Stores in the United Kingdom,” door de Competition Commission (DTI).
[4] Meer daarover in de ‘Policy Recommendation’-sectie en bij de Breaking the Armlock Coalition. [Deze coalitie en weblink bestaan niet meer].
[5] “Supermarkets abuse power,” door Paul Farrelly en Oliver Morgan in The Observer van 1 oktober 2000.
[6] “Black arts flourishing among the black-eyed beans,” door Neasa MacErlean in The Observer van 3 maart 2002.
[7] “Tesco price drive under new attack,” door Sarah Ryle in The Observer 7 oktober 2001.
[8] “Asda fined £9,000 after judge rules that it mislead customers over low prices,” Just Food van 21 september 2001.
[9] “Tesco under fire for price cut initiative, is it a ‘scam’,” Just Food van 18 februari 2002.
[10] Zie noot 2 (pp. 177-178).
[11] “Off our Trolley?: Food retailing and the hypermarket economy,” door H. Raven en T. Lang voor het Institute for Public Policy Research (p. 27; 1995).
[12] “Food Suppliers create Global Marketplace,” door BBC News Online van 31 maart 2000.
[13] “Whistleblower alleges price fixing at Tesco and Sainsbury,” door Just Food 18 februari 2002.