Tag: fruit

(foto: SOC-Almera)

(5 augustus 2011) In de Spaanse provincie Almería wordt een groot deel van de groente en fruit geteeld die (vooral) ‘s winters in onze supermarkten te koop is. Inmiddels geldt dat ook voor de biologische productie. In de strijd van arbeid(st)ers in Almería voor beter loon en arbeidsvoorwaarden is een voorlopig succes bereikt. Door acties bij het concern Bio-Sol, ondersteund door de kleine vakbond SOC en een internationale campagne richting Europese supermarkten, werd het ontslag van een aantal arbeidsters ongedaan gemaakt en kregen anderen een volledieg ontslagvergoeding. Om zijn eigen image te redden zette het Zwitserse supermarktconcern Coop op zijn beurt Bio-Sol onder druk om alle CAO-afspraken na te leven. Vakbonden en campagne-organisaties uit Spanje, Oostenrijk en Zwitserland wiilen nu bereiken dat de SOC een vaste vertegenwoordiging verkrijgt binnen Bio-Sol. Daarvoor is ook de steun nodig van Nederlandse vakbondsmensen en activisten…

SPANJE: landarbeid(st)ers weren zich
(door Dito Behr, EBF-Wien, 28 juli 2011)

(Vertaling: Rob Bleijerveld, Supermacht)

(5 augustus 2011) In mei 2011 bezocht een delegatie van Oostenrijkse vakbondsmensen de provincie Almería in Zuid-Spanje om uitleg te krijgen over de arbeidsvoorwaarden in de industriële landbouw ter plekke en om kontakten met de vakbond SOC [1] aan te knopen. De delegatie bestond ondermeer uit vertegenwoordigers van de vakbondscentrale ÖGB en van de Arbeiterkammer, leden van ondernemingsraden en ook een journaliste van een Oostenrijkse radiozender.

Al jaren is er in de mainstream-pers, maar ook in onafhankelijke en kritische kranten, blogs en films, veelvuldig bericht over de miserabele arbeidsvoorwaarden voor landarbeid(st)ers in de industriële sector van de Europese groente- en fruitproductie. Documentaires als “We feed the world” en “Unser täglich Brot” hebben een relatief breed publiek voldoende duidelijk gemaakt, dat goedkoop fruit en groente niet verkrijgbaar is zònder de inzet van een reserveleger van extreem-precaire arbeiders, waarvan de meeste migranten zijn en velen ook behoren tot de ‘zonder papieren’-groep.

Waarover tot voor kort echter relatief weinig is gesproken, is het feit, dat ook de arbeidsintensieve sectoren van de biologische landbouw – en vooral de grote, export-geörienteerde bedrijven daarin – volgens dezelfde logica funktioneren.

De reis van deze delegatie was om meerdere redenen belangrijk. Ten eerste kwam een uitwisseling van informatie en kennis op gang tussen vakbondscollega’s uit verschillende landen, iets dat juist bij de huidige crisisdynamiek in Europa erg belangrijk is. Ten tweede stonden het thema racisme en de mogelijke tegenstrategieën vanuit vakbondsperspectief bovenaan op de agenda. Ten derde werd op concrete wijze gediscussieerd over de mogelijkheden van solidariteit binnen de waardescheppende keten van agrarische producten. Hieronder wordt ingegaan op de arbeidsstrijd binnen de onderneming Bio-Sol (Regio Nijar in de provincie Almería) omdat die tijdens de reis van de Oostenrijkse vakbondsmensen steeds weer ter sprake kwam. Op dit moment gaat men na of het op middellange termijn mogelijk zal zijn om via een solidariteitscampagne in Oostenrijk en andere landen te komen tot verbetering van de arbeidsvoorwaarden in de groente-verpakkingsbedrijven van Almería door het aanstellen van een Marokkaanse SOC-collega.

Industrieel-biologische landbouw in Almería

Al ruim 10 jaar strijdt de landarbeidersvakbond SOC, waarvan de achterban geheel en het activistenkader deels uit migranten bestaat, in de provincie Almería in Zuid-Spanje voor de rechten van werknemers in de agrarische sector. Meer dan 35000 hektare land in de regio is bebouwd met plastic kassen. Van de groenten die vooral in de wintermaanden in Europa worden verkocht, komt een groot deel hier vandaan. Omdat de aanhoudende kritiek over de ecologische vernietiging en de overmatige uitbuiting van de ruim 120000 migranten-landarbeid(st)ers na 10 jaar nog niet is weggeëbt, moest er iets gedaan worden aan het imago van de regio. “Business as usual’ was niet meer onmogelijk door de talrijke publieke interventies van de SOC en door de voortdurend grote belangstelling van buitenlandse journalisten, vakbondsmensen en activisten. Daarbij komt de overproductie-crisis van de laatste jaren en het daarmee samenhangende prijsverval, ondermeer versterkt door de toelating van groente-import vanuit Marokko. Kortom: veelvuldig werd ingezet op de overgang naar biologische productie. Op meerdere terreinen bracht deze ommekeer verbeteringen met zich mee, zoals een geringer gifgebruik, hetgeen planten, grondwater maar zeker ook zeker de arbeiders ten goede komt. In de gangbare teelt moeten de arbeiders sprayen met gifstoffen die deels zeer gevaarlijk voor de gezondheid zijn; dat heeft de laatste jaren dan ook geleid tot zware verwondingen en aandoeningen bij een groot aantal landarbeiders.

Enkele mitsen en maren: in de regelgeving voor de biologische landbouw zijn geen expliciete parameters opgenomen met betrekking tot de rechten van arbeid(st)ers. Regelgeving waarbij dit wèl het geval is, zoals in de “globalgap” [2] – die door ondernemingen zelf is opgesteld – staan echter niet onder openbaar toezicht. Ze zijn het strategische antwoord van de supermarktketens op stakingen en verzet in de industriële landbouw en op campagnes tegen de inkooppraktijken van de grote distributeurs – en zijn daarom niet meer dan een vijgeblad.

Tegen de achtergrond van deze situatie is het niet erg verwonderlijk, dat er op dit moment in een grote bio-onderneming in Almería een arbeidsstrijd is uitgebroken waarbij Marokkaanse en Roemeense arbeidsters vechten voor het ongedaan maken van ontslag en voor betere arbeidsvoorwaarden en hogere lonen.

Het geval Bio-Sol

De onderneming Bio-Sol is een van de grootste bedrijven in de regio die biologisch geproduceerde groenten op de markt brengt [3]. Het bedrijf was al in 1993 aanwezig op de markt en geldt daarom als een van de bio-pioniers van Almería. Sinds 11 jaar worden de waren – tomaten, paprika’s, augurken, courgettes, watermeloenen en suikermeloenen – ook geëxporteerd. Door haar veelzijdige productie kan de onderneming het hele jaar door telen en oogsten. Het Bio-Sol concern omvat ook een verpakkingsbedrijf waar zowel de eigen producten als ook die van 15 andere ondernemingen worden verpakt en voor de Europese export klaargemaakt, ofwel 98% van de productie. De onderneming handelt in groenten die afkomstig zijn van rond de 100 hectaren land, dat komt neer op 7 miljoen kilo jaarlijks.

Bij Bio Sol werken zo’n 200 arbeid(st)ers, waarvan 80 in de verpakkingshallen. De arbeidsdeling is klassiek: in de kassen werken voornamelijk mannen en in de verpakkingshallen, aan de lopende band vooral vrouwen. De meerderheid van de arbeid(st)ers komt uit Marokko, een kleiner deel uit Roemenië. Pas in oktober van 2010 kwamen berichten naar buiten over het verzet van de arbeid(st)ers toen een tiental vrouwen uit de verpakkingshallen – in meerderheid Marokkaanse migranten – zonder opgave van reden werden ontslagen. Al snel werd duidelijk waarom de onderneming dit deed: arbeidsters die daar langere tijd werkten (en in het geval van de ontslagen vrouwen was dat 5 tot 10 jaar) werden vervangen door nieuwe werkkrachten op precaire basis, dus met minder rechten, slechtere arbeidsvoorwaarden en lagere lonen. Wie lang genoeg voor het bedrijf heeft gewerkt, zou een ontslagvergoeding krijgen. Maar Bio-Sol zorgde er voor dat het niet zo ver kwam… Een andere, toegepaste truc: het doorvoeren van een contractwijziging waardoor het loon van de arbeidsters werd uitbetaald via drie aparte loonstroken afgegeven door drie verschillende bedrijven. Toch behoren die bedrijven alle tot het Bio-Sol concern en hebben de vrouwen jarenlang aan een dezelfde machine gewerkt, in dezelfde verpakkingshal.

En zoals vaak in dit soort gevallen, het is slechts het topje van de ijsberg: de arbeidsters meldden aan de SOC ook over andere misstanden. Zo hield het bedrijf zich niet aan CAO-afspraken over de lonen, duurden de werkdagen vaak van 9 uur ’s morgens tot 1 uur ’s nachts en werd er geen overwerktoeslag uitbetaald, en ook was er sprake van loonkorting van een halfuur voor elk toiletbezoek van meer dan 5 minuten. Verder werd er in de hallen gewerkt volgens stukloon, werd gedreigd met ontslag als niet een bepaalde hoeveelheid werd afgehandeld, was er verbale aggressie van de kant van voormensen, en moesten de vrouwen – ook de zwangere – kisten van 20 kilo tillen. Een van de vrouwen klaagde over een zeer zware bevalling na het doen van dit werk, maar het is moeilijk om te bewijzen dat dit met de arbeidsvoorwaarden te maken heeft.

Kritische journalistiek en campagnewerk

De arbeidsters wendden zich al in oktober 2010 tot de SOC, om samen een oplossing te vinden voor hun situatie. De zaak kwam echter pas goed op gang toen de Hamburgse journaliste Shelina Islam in februari 2011 een artikel schreef over de arbeidsvoorwaarden bij Bio-Sol. Onder de titel “Die gar nicht heile Bio-Welt” [4] werden in de Zwitserse krant “Der Tagesanzeiger” verklaringen van arbeidsters openbaar gemaakt. Bovendien werd SOC-vakbondsmedewerkster en arbeidsrechtsdeskundige Laura Góngora geciteerd: “Bio is voor de consument zeker goed, maar voor de arbeiders verandert er niets. De overtredingen van het arbeidsrecht nemen niet af. De groente, waarvoor de mensen nu zwoegen, heet nu eenvoudigweg Bio”. Ook in Duitsland en in Nederland werden artikels over het geval Bio-Sol gepubliceerd.

Na het verschijnen van het eerdergenoemd artikel kondigde Coop – een van de grootste supermarktketens in Zwitserland – aan geen groenten van Bio-Sol meer te zullen inkopen indien het arbeidsconflict niet op 28 april 2011 zou zijn opgelost. Vertegenwoordigers van Coop, van BioSuisse (de Zwitserse koepel van biologische ondernemingen) en van Rewe reisden meteen naar Almería om met de arbeidsters en met mensen van de SOC te praten. Behalve de ongedaanmaking van het ontslag en het nakomen van alle CAO-afspraken eisten de arbeidsters samen met de SOC de garantie dat er een permanente vakbondsvertegenwoordiging in het bedrijf zou worden geïnstalleerd. Coop ondersteunde deze eisen.

Dit lijkt op het eerste gezicht absurd, want supermarktketens waren tot dan toe maar matig geïnteresseerd in de arbeidsvoorwaarden bij hun toeleveranciers. Maar het dreigende “sociale” imagoverlies bleek groot genoeg om daarin verandering te brengen. De reactie van Coop is zeker geen spontane ingeving: juist in het geval van groenten uit Almería is het zo dat een groot aantal organisaties al ruim 10 jaar voortdurend met de SOC contact heeft en door gerichte campagnes de slechte arbeidsvoorwaarden en ook het racisme in Almería openbaar aan de kaak stelt. Ook worden steeds weer de inkooppraktijken van de supermarkten publiekelijk bekritiseerd [5]

Jongstleden 6 april vond er een protestbijeenkomst plaats van de betrokken arbeidsters en de SOC voor het gebouw van de ondernemersvereniging Asepal en voor de arbeidsrechtbank in Almería. Bij die laatste instantie lopen nu enkele zaken tegen Bio-Sol wegens valsheid in geschrifte.

De resultaten op een rijtje

De samenwerking tussen journalisten, vakbondsmensen en campagnevoerders (NGO’s en kritische consumenten) leidde begin mei 2011 tot een eerste succes: het conflict bij BioSol werd in het voordeel van de arbeidsters beslist. Zes arbeidsters werden weer aangenomen en zes anderen kregen een volledige ontslagvergoeding toegekend (bij elkaar een bedrag van enkele tienduizenden euro’s). Dat Bio-Sol toegaf had uiteindelijk te maken met het dreigement van Coop dat het anders het contract met het bedrijf zou beëindigen.

Men heeft politiek gezien de wind in de rug waar het gaat om het arbeidsconflict bij Bio-Sol. Dat is zeker ook het gevolg van de transnationale samenwerking op gebied van vakbondswerk en anti-racisme door de initiatieven die zijn genomen in Almería (vooral door de SOC) en initiatieven in de zogenaamde afnemerlanden voor de groenteproducten. Zo riep het Zwitserse “Platform voor een sociale en ecologische duurzamer landbouw” in een persverklaring op 13 april consumenten op om de arbeidersstrijd bij Bio-Sol en van de SOC te steunen. Het Europese Burger Forum (EBF) in Zwitserland startte een schrijfactie voor bezorgde burgers gericht aan Bio-Sol en de ondernemersvereniging van de provincie Almería.

Belangrijk is nu dat het de SOC lukt om zich permanent in het bedrijf te verankeren en om een vertegenwoordigster in de ondernemersraad te krijgen. En dat is ondanks de positieve rechtbankuitslag niet vanzelfsprekend. Permanent vakbondswerk verrichten in een bedrijf als Bio-Sol betekent tenslotte het mogelijk dagelijks aan de stok krijgen met voormensen en managers. In de komende weken en maanden is het erg belangrijk de ontwikkeling in het bedrijf nauwgezet te volgen en de SOC bij eventuele verdere acties te ondersteunen.

Op de lange termijn gaat het natuurlijk veel meer om het zonder compromis doorzetten van het principe van “gelijk geld en gelijk recht voor gelijk werk” voor alle migranten-arbeid(st)ers in Almería als ook om een meer algemene afschaffing van (landbouw-)kapitalistische toestanden, ook in de biologische sector.

Noten:
[1] SOC: Sindicato de Obreros del Campo.  Foto’s van (solidariteit met de) arbeidsters bij Bio-Sol.
[2] Global Gap is een particuliere organisatie die vrijwillige standaards heeft opgesteld voor het labellen van landbouwproducten uit de hele wereld. Het dient nu op de wereldmarkt als referentie voor “Goed Agrarisch Gedrag”. Het wordt toegepast in 80 landen.
[3] Zie “Spanien: Biologische Ausbeutung?,” Federico Pacheco, SOC-Almeria, Archipel 194 (06/2011).
[4] Zie Tagesanzeiger
[5] Zie de website van het Europees Burger Forum in het Duits of in het Frans.

Bron:
“Spanien: LandarbeiterInnen wehren sich,” door Dito Behr, EBF-Wien, 28 juli 2011 (Archipel nr 195 – 07/2011). Ook te vinden in het Frans: “Espagne, Les ouvriers agricoles se révoltent,” Dito Behr, FCE Autriche, 28 juli 2011 (Archipel no 195 – 07/2011)’.

 (verkorte weblink: https://www.supermacht.nl/?p=458)