(23 augustus 2017) Gisteren publiceerde onderzoeksgroep SOMO een rapport over de zeer slechte arbeidsomstandigheden en lonen in de Braziliaanse sinaasappelteelt. Driekwart van het sinaasappelsap in Nederlandse supermarkten komt uit Brazilië. De plukkers kunnen niet leven van hun loon, moeten lange dagen maken en worden tijdens hun werk blootgesteld aan giftige bestrijdingsmiddelen. Hoewel Nederlandse supermarkten als afnemers van het sap volgens internationale richtlijnen medeverantwoordelijk zijn, toont onderzoek van SOMO aan dat deze bedrijven nog te weinig doen om de situatie te verbeteren.
Overgenomen van SOMO´s persverklaring
Geen duidelijke acties om slechte arbeidsomstandigheden plukkers te verbeteren
Supermarkten zijn belangrijke, machtige spelers in de voedselketen. Deze macht kunnen ze inzetten om arbeidsomstandigheden te verbeteren. Door de eigen keten te kennen en de risico’s te identificeren, wordt duidelijk waar supermarkten, eventueel gezamenlijk, het verschil kunnen maken.
Dominante spelers
Maar er zijn meer dominante spelers in de sinaasappelsapketen. Drie grote Braziliaanse sapverwerkers – Citrosuco, Cutrale en Louis Dreyfuss Company – domineren de wereldwijde markt. Deze bedrijven maken sapconcentraat en bezitten ook zelf plantages in Brazilië, waar schendingen zijn aangetroffen. De Nederlandse supermarkten zijn hier direct bij betrokken doordat ze van deze partijen inkopen.
Verstoppertje spelen
SOMO vroeg de vijf grootste supermarkten van Nederland (Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi en Plus) tweemaal naar de herkomst van hun huismerksap en naar de inspanningen die zij doen om problemen met mensenrechtenschendingen in de keten te voorkomen en verbeteren. Terwijl in november 2015 drie supermarkten nog aan het onderzoek meewerkten, besloten zij in 2017 niet op individuele basis mee te werken.
De supermarkten lieten hun brancheorganisatie, Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL), een algemene verklaring opstellen. Deze algemene verklaring gaat niet in op de misstanden in de keten voor sinaasappelsap en geeft geen concrete informatie over het beleid, de inspanningen, resultaten en toeleveringsketen van individuele supermarkten. De individuele supermarkten schuiven verantwoordelijkheid af naar de Nederlandse overheid. Alleen Jumbo kondigt nieuwe stappen aan.
Invloed gebruiken
Nederlandse supermarkten hebben de mogelijkheid om de sapverwerkers te beïnvloeden en bij te dragen aan betere arbeidsomstandigheden in de keten. Om tot structurele verbeteringen te komen zijn ook eerlijke handelsrelaties nodig met leveranciers nodig en een inkoopbeleid dat doorwerkt tot aan eerlijke prijzen voor telers.
Overgenomen uit SOMO´s rapport: Conclusies en aanbevelingen
Nederlandse supermarkten hebben te maken met mensenrechtenschendingen bij de productie van sinaasappelsap in Brazilië. Zo doen ze zaken met drie grote, in Brazilië gevestigde, multinationals waarvan bekend is dat er op hun plantages en op die van hun toeleverancier schendingen plaatsvinden. Internationale richtlijnen schrijven voor dat bedrijven verantwoordelijkheid moeten nemen voor de schendingen van mensenrechten, ook als de schendingen ergens in de internationale toeleveringsketens plaatsvinden.
Alle bedrijven, dus ook supermarkten, dragen de verantwoordelijkheid om hun toeleveringsketen te kennen, risico’s in kaart te brengen en actie te ondernemen als arbeidsrechten worden geschonden (zie box 5 over due diligence).
In de sinaasappelsapketen zijn supermarkten de belangrijkste inkoper en bepalen zij precies hoe hun huismerkproducten eruit zien. Bij het voorkomen en aanpakken van negatieve impact hoort een verantwoord inkoopbeleid. Daarbij zullen supermarkten zich bewust moeten zijn van de machtsstructuur in hun toeleveringsketens. Zij dienen hun invloed aan te wenden om de drie grote Braziliaanse spelers tot verantwoord ondernemen te bewegen (dan is samenwerken en het vergroten van invloed belangrijk) of sinaasappelconcentraat van andere (kleinere) producenten af te nemen en daar hun invloed aanwenden.
Supermarkten moeten zich inzetten voor eerlijke prijzen voor telers en voor een leefbaar loon voor plukkers. Dit kunnen ze doen door te onderzoeken welke prijzen nodig zijn voor een leefbaar loon voor boeren en arbeiders en hierop beleid te formuleren en uit te voeren dat voor dergelijke prijzen zorgt. Daarbij moeten zij er ook op toezien dat de prijzen daadwerkelijk worden doorbetaald in het loon van de arbeiders.
Acties nodig om voor eerlijke huismerkproducten in de schappen te zorgen:
1. Analyseer systematisch de mensenrechtenrisico’s in de sinaasappelketen en ontwikkel en implementeer beleid dat de gevonden risico’s adequaat aanpakt. Monitor de effectiviteit van de ondernomen acties. Bij al deze stappen is stakeholderbetrokkenheid cruciaal.
2. Betrek lokale stakeholders, dus ook (vertegenwoordigers van) plukkers en plantage-eigenaren, bij het onderzoeken van de situatie en bij het doorvoeren van verbeteringen. Zij dienen ook toegang te hebben tot een betrouwbaar klachtenmechanisme.
3. Gebruik en vergroot de invloed (mogelijk door samen te werken met andere retailers en ketenpartijen zoals Refresco Gerber) om de drie sapmultinationals in Brazilië tot verbeterde arbeidsomstandigheden te bewegen op hun plantages en bij leveranciers, en tot herstel en compensatie van de schade die is ontstaan door schendingen.
4. Zorg voor herkomsttransparantie, publiek toegankelijk voor alle betrokkenen. Onderdeel van due diligence is de communicatie over de bedrijfsvoering en de gevolgde due diligence-aanpak. Transparantie van het bedrijf richting de buitenwereld is cruciaal om geloofwaardig te blijven. En is van belang voor consumenten: zij hebben recht op heldere informatie om bewuste keuzes te kunnen maken
5. Stop met prijsdruk en zorg voor eerlijke handelspraktijken met leveranciers. Om tot structurele verbeteringen te komen zullen supermarkten een inkoopbeleid moeten gaan voeren dat rekening houdt met een toereikende inkoopprijs. Ga daarbij na of eerlijk prijsbeleid ook in de keten doorwerkt tot aan eerlijke prijzen voor telers (zodat landarbeiders bijvoorbeeld een leefbaar loon kunnen krijgen).
6. Zet (breder) in op sinaasappelsap van gecertificeerde coöperaties maar kijk daarbij goed wat de deelname aan keurmerken en keteninitiatieven, zoals Fairtrade of Rainforest Alliance, oplevert en zet in op verbetering van deze systemen en wees transparant over de resultaten, ook als het tegenvalt.
Referenties SOMO:
– SOMO-rapport ¨Paper Sap met een bittere bijsmaak – Achter de schermen van de sinaasappelsapindustrie en de rol van de Nederlandse supermarkten¨ (22 augustus 2017)
– Reactie CBL op sinaasappelrapport (14 juni 2017/22 augustus 2017)
Meer lezen:
– ¨Bootvluchtelingen: onvrijheid en zware uitbuiting in Italiaanse land- en tuinbouw,¨ Supermacht, 5 mei 2015/update 4 juni 2015.
– ¨Petitie: Stop de oneerlijke handelspraktijken in de tropische fruitteelt!,¨ Supermacht, 21 augustus 2015.
– ¨Oproep aan Europese supermarkten: maak sinaasappelsap eerlijk!,¨ Supermacht, 28 november 2015.
– ¨Landgrab en dwangarbeid bij suikerrietproductie – Supermarkten neem je verantwoordelijkheid,¨ Supermacht, 6 december 2015.
– ¨VoedselAnders 13 febr: Oplossingen voor oneerlijke handel en machtsverhoudingen in voedselketens,¨ Supermacht, 8 februari 2016/update 1 september 2016.
Bron:
¨Supermarkten in Nederland erkennen problemen in de sinaasappelteelt niet,¨ SOMO (St. Onderzoek Multinationale Ondernemingen), 22 augustus 2017.
(Verkorte weblink: https://www.supermacht.nl/?p=7134)