(23 augustus 2016) Jaco Geurts (CDA-kamerlid) wil een ´voedselscheidsrechter´, een Autorititeit Producent en Markt naar UK voorbeeld, naast de bestaande Autoriteit Consument en Markt. De ´voedselscheidsrechter´ is een instelling voor onafhankelijk onderzoek en rapportage van misstanden tussen bedrijven in de voedselketen, het behandelen van anonieme klachten van leveranciers en het opleggen van sancties aan bedrijven die de wettelijke regels overtreden. Soortgelijke initiatieven zijn ook aan de orde in andere Europese lidstaten en Geurts hoopt binnenkort op een Haagse parlementaire meerderheid voor zijn voorstel.
(door Rob Bleijerveld)
Naar aanleiding van het recente bericht over het opleggen van een leverancierskorting met terugwerkende kracht door Ahold Delhaize [1], zocht Jaco Geurts (CDA-kamerlid) de publiciteit. Hij vreest dat met name boeren en tuinders hiervan de dupe zullen worden. Voor Radio1 [2] bepleitte hij vandaag de instelling van een voedselscheidsrechter [3] naar voorbeeld van Groceries Code Adjudicator (UK) [4], een idee dat al eerder naar voren is gebacht door Myriam Vander Stichele (SOMO) [5] en de Nederlandse Akkerbouw Vakbond [6].
Volgens Geurts blijkt uit zijn werkbezoeken dat boeren, vissers en tuinders in Nederland het moeilijk hebben omdat het steeds lastiger wordt om opvolgers te regelen voor hun bedrijven. Ook vermindert de instroom van aspirantagrariërs bij het landbouwonderwijs. Daarnaast hebben de agrariërs te maken met een toenemende marktmacht van supermarkten door fusies en toename van het aandeel huismerken op de markt. De voedseldistributie laat een trechter zien met aan de ene kant duizenden producenten en aan de andere kant miljoenen consumenten. Daartussen in zitten maar 3-5 grote inkooporganisaties van de Nederlandse supermarkten. Een soortgelijk beeld is er voor de Europese distributie.
ACM heeft weinig oog voor inkoopmacht van retailers
Het CDA vindt dat de ACM (toezichthouder Autoriteit Consument & Markt) weinig oog heeft voor de inkoopmacht van de retail. Daarom stelt de partij de instelling van een onafhankelijke voedselscheidsrechter voor die onderzoek kan doen naar misstanden en waar nodig sancties kan opleggen.
Een voorbeeld van retailmarktmacht in de varkenssector uit Geurts´ eigen ervaring: varkenshouders leveren varkens aan de slachterij maar horen pas een week later welke prijs ze ervoor krijgen. Hem is bekend dat retailers ruim van te voren contractuele prijsafspraken maakten met slachterijen over de inkoopprijs tijdens supermarktpromotieacties. Geurts: ¨Als de boerderijprijs hoger was, dan hoorde je de retailers niet [red.: nadeel slachterij], maar als die prijs lager uitviel dan zetten ze de slachterijen onder druk om het contract open te breken voor een lagere inkoopprijs (red.: nadeel slachterij of varkenshouder).
Hoe groter de retailers (denk aan schaalvergroting door fusie of overname zoals bij Ahold en Delhaize), hoe meer marktmacht ze hebben. In het geval van Ahold Delhaize heeft de ACM de fusie nog niet eens goedgekeurd en het concern stuurt zijn leveranciers al een brief die hier op neer komt: er is nu een inkoopvoordeel voor ons en wij gaan nu minder voor uw product betalen. En dat doen we dan ook nog eens met terugwerkende kracht per 1 januari dit jaar.
Het probleem voor agrarische leveranciers is volgens Geurts vooral dat hun waar bederfelijk is en dat ze die niet of niet lang kunnen opslaan [red: mede daardoor is hun onderhandelingspositie zwakker].
Rol van voedselscheidsrechter
Een voedselscheidsrechter moet volgens het kamerlid onafhankelijk onderzoek kunnen doen naar misstanden (bijvoorbeeld naar aanleiding van de genoemde leveranciersbrief van Ahold Delhaize) en moet een uitspraak doen in geval het constateren van een misstand. Ook moet de instelling klachten van leveranciers anoniem kunnen behandelen, omdat leveranciers afhankelijk zijn van de retailers als afzetkanaal voor hun producten en omdat ze niet op de zwarte lijst willen komen. Als laatste moet de voedselscheidsrechter sancties kunnen opleggen [red.: bij overtreding van wettelijke regels of schending van contractuele afspraken].
De huidige gedragscode die de sector heeft opgezet kan niet de vertrouwelijkheid garanderen van gegevens over de klagers en biedt dus geen goede oplossing voor het probleem van misbruik van marktmacht. Het blijkt dat leveranciers zich niet melden omdat ze bang zijn dat hun naam dan meteen ´op straat´ ligt.
Ook bij de ACM kunnen bedrijven zich melden als er sprake is van een misstand, bijvoorbeeld als ze zich benadeeld voelen door een concurrent. Toch wil ik dat er een speciale autoriteit komt voor de voedselketen die zorgt voor een evenwicht tussen het belang van de consument en dat van de voedselproducent.
Volgens het kamerlid heeft het parlement geconstateerd dat de twee jaar geleden gestartte gedragscode Eerlijke Handelspraktijken in de voedselketen niet werkt. ¨We hebben echter op dit moment geen andere wettelijke middelen om daar verbetering in aan te brengen. daarom komt het CDA met het voorstel van de voedselscheidsrechter. Je ziet aan het voorbeeld van Ahold Delhaize duidelijk dat die code van de kant van de retailers met voeten wordt getreden.¨
¨Noodzaak tot investeren in eigen agarische sector¨
Door de trechtervorm van de distributie kunnen de supermarkten hun macht uitoefenen, nog versterkt door de toename van huismerken in hun schappen. De retailers proberen hun eigen winstmarge veilig te stellen onder het mom van ¨we zetten de consument centraal¨. Tegelijkertijd holt dat echter (de positie van) de Nederlandse en Europese boer verder uit. ¨Goedkoop is duurkoop,¨ zo bevestigt Geurts. Niet investeren in de voedselproductie in je eigen land en in de EU, betekent dat steeds meer voedsel uit het buitenland zal komen. Daaardoor neemt de afhankelijkheid van voedsellevering uit derde landen toe.
Geurts: ¨Het CDA vindt dat we in de AG sector moeten blijven investeren in het belang van onze welvaart en economie op de lange termijn.¨
Reacties CBL
Radio1: ¨Ahold Delhaize wilde vanwege de korte termijn van dit programma-uitzending niet reageren op de beschuldigingen aan hun adres, maar eerder lieten ze weten dat de fusie juist kansen biedt aan leveranciers: ¨Die hoeven zich nu nog maar bij 1 loket te melden want door schaalvergroting heb je nu minder partijen¨. Voor leveranciers wordt het zo gemakkelijker onderhandelen en weten ze beter waar ze moeten zijn.¨
Radio1 vroeg ook het CBL om een reactie. Deze brancheorganisatie zegt niets te zien in een voedselscheidsrechter, want er is al een toezichthouder, de ACM. En het overgrote deel van de productie van boeren en tuinders wordt geëxporteerd. Slechts 12,5% ervan komt terecht in Nederlandse supermarkten [7].
Geurts: ¨Het voorstel van een voedselscheidsrechter moet in een groter verband worden bekeken. In de UK bestaat al een dergelijke instelling en is er wetgeving doorgevoerd. In Spanje zijn ze ook met dat idee bezig; in Italië en Frankrijk denken ze na over invoering. Dat zijn landen die ook een belangrijke agrarische sector hebben en die ook proberen de belangen van boer, visser en tuinder weer in evenwicht te brengen met het belang van de consument.¨
Parlement
Radio1: ¨Mag zo´n voedselscheidsrechter zich in uw visie ook uitspreken over misstanden als het gaat om afzet in het buitenland [8]?¨ Geurts benadrukte dat de UK dit systeem ook eerst invoerde om op de binnenlandse markt te beginnen. Andere EU-lidstaten zijn nu ook met deze ongelijkheid in de voedselketen bezig en volgen dit voorbeeld volgen. Er is dus belangstelling voor zo´n aanpak en daarna is snelle opschaling mogelijk naar andere markten, bijvoorbeeld door onderlinge afstemming over wetgeving en afspraken over een gezamenlijke aanpak. Maar zo ver is het hier nog niet. Eerst moet er in het Nederlanse parlement een politieke meerderheid komen voor dit voorstel. VVD [9] en D´66 zijn tegen, die zien meer in de werking van de markt red.: als regulator van conflicten] maar zij hebben geen kamermeerderheid….
Meer lezen:
– ¨21 jan- openbare Tweede Kamerzitting ´prijsvorming in agro-nutriketen en positie van de NMa´,¨ Supermacht, 20 januari 2010.
– ¨SOMO: Inkoopmacht supermarkten bedreiging voor voedselproductie,¨ Supermacht, 15 februari 2013.
– ¨Europees Parlement wil Europese wetgeving voor eerlijke handelspraktijken,¨ SOMO, 7 juni 2016.
– ¨EP wil maatregelen tegen oneerlijke praktijken in keten,¨ Vilt, 7 juni 2016.
– ¨Voorzetten voor betere aanpak oneerlijke handelspraktijken in voedselketen,¨ Supermacht, 10 juni 2016.
– ¨European Parliament resolution of 7 June 2016 on unfair trading practices in the food supply chain (2015/2065(INI)),¨ EP, 13 juni 2016.
– ¨´Het sprookje van het melkbeleid´
(Video-interview van Dick Veerman met Sieta Keimpema (DDB) en Jan Douwe v/d Ploeg (WUR)),¨ Cafe Weltschmerz, 29 juni 2016.
– ¨Onthullend gesprek van Dick Veerman met J.D. v.d. Ploeg en S. van Keimpema,¨ Platform Aarde Boer Consument, 8 juli 2016.
– ¨Verslag VAO Marktwerking en mededinging van 30 juni 2016,¨ Tweedekamer, 10 augustus 2016.
Noten:
[1] Zie ¨Ahold Delhaize schendt gedragscode eerlijke handelspraktijken,¨ Supermacht, 16 augustus 2016 en de uitgebreide artikelenverwijzing hierin.
[2] ¨Ahold Delhaize gaat leveranciers minder betalen,¨ Radio 1 De Ochtenden, 23 augustus 2016.
[3] Eerder pleitte Geurts al voor een verplichtend stelsel. Zie hier ¨CDA: ´Eerlijke boterham´ voor boeren, telers en vissers, en maatregelen tegen machtsmisbruik door supermarkten ,¨ Supermacht, 6 september 2014.
[4] Website GCA met verwijzingen naar de laatste nieuwsbrief (1 juli) en jaarrapport (28 juni). Zie ook ¨GCA achieving significant progress for suppliers,¨
Groceries Code Adjudicator, 27 juni 2016.
[5] Zie: ¨De aanpak van problemen van inkoopmacht bij afnemers¨, nota van Myriam Vander Stichele (Senior Researcher bij SOMO) ter voorbereiding van het ronde tafelgesprek Inkoopmacht, georganiseerd door de Vaste Commissie voor Economische Zaken van de Tweede Kamer op 14 november 2013.
[6] Zie: ¨NAV: machtsongelijkheid voedselketen aanpakken door ‘producentenwaakhond’ en telersafspraken,¨ Supermacht, 21 maart 2014.
[7] ¨Marc Jansen: de dedicated supply chain is een veelbelovende ontwikkeling,¨ Shopper Marketing Update, 8 augustus 2016 en ¨´De complexe rol van de supermarkten´ (video-interview van Dick Veerman met Marc Jansen CBL),¨
Cafe Weltschmerz, 4 augustus 2016.
[8] Zie ook de bijdrage van Sanne van der Wal van Somo in ¨VoedselAnders 13 febr: Oplossingen voor oneerlijke handel en machtsverhoudingen in voedselketens,¨ Supermacht, 8 februari 2016.
[9] ¨VVD: ´Agrariërs kunnen niet anoniem klagen op onafhankelijk forum´ – Op weg naar goede, verplichte gedragscode voor supers?,¨ Supermacht, 24 juli 2014.
Bron:
¨Ahold Delhaize gaat leveranciers minder betalen,¨ Radio 1 De Ochtenden, 23 augustus 2016
(verkorte weblink: https://www.supermacht.nl/?p=5835)