(24 februari 2014) Update (27 feb): uitbreiding actie en voorlopig resultaat – Vijftig leden van de Belgische dienstenvakbond LBC-NVK protesteerden op 21 februari bij een Aldi-vestiging in Oostende tegen koopzondagen bij Aldi- (en Lidl-)filialen in de kuststreek. Door de concurrentiekracht van deze discounters dreigt een algehele openstelling in heel België. Dit benadeelt werknemers, zelfstandige detailhandelaren en consumenten. Op 6 maart lanceert een Europees ‘Platform voor zondagsrust’ een campagne voor behoud van de vrije zondag en van fatsoenlijke werkuren.
(door Rob Bleijerveld)
Op vrijdag 21 februari deelden leden van de christelijke bediendenvakbond LBC-NVK bij de vestiging van Aldi in Oostende pamfletten uit en gaven ze uitleg aan personeelsleden, klanten en voorbijgangers over plannen voor het openstellen van winkels op zondagen. Ook was er een ludieke aktie waarbij werd uitgebeeld hoe de 3 rijkste Europeanen (de gebroeders Aldi en de eigenaar van Lidl) per limousine ter plaatse aankwamen. Ondanks hun gezamenlijk vermogen van ruim 45 miljard euro kwamen ze langs om “nog meer poen op te scheppen“. De werknemers kregen van de actievoerder een citroen aangeboden met de boodschap: “We laten ons niet uitpersen!“.
Sluipend proces
Het protest – dat werd gesteund door vertegenwoordigers van christelijke, groene en linkse politieke partijen – was gericht tegen plannen van Aldi en Lidl voor zondagsopening van hun winkels. De huidige plannen beperken zich tot hun filialen in de kuststreek, maar de LBC-NVK en politici vrezen dat dit een aanzet is om (sluipenderwijs) te komen tot een regeling die heel België betreft en die veel verder gaat dan het huidige vergunningenstelsel voor zogenaamde toeristische gebieden. Zij zien beide discounters namelijk als de aandrijvers van de scherpe concurrentiestrijd tussen voedselretailers.
De moordende concurrentie in de supermarktbranche manifesteerde zich de afgelopen jaren al in de verruiming van de openingsuren. Per april 2013 werden de openingstijden van Aldi-filialen met zes uur extra per week verruimd. Dit in navolging van Lidl, die al in 2012 besloot zijn winkels dagelijks anderhalf uur langer open te houden. De eigenaren van beide discounters kunnen de extra omzet echter prima missen. Hun gezamenlijk vermogen is ruim 45 miljard euro. Erika Lambert, secretaris bij de vakbond LBC-NVK: “Terwijl een deeltijds supermarktmedewerker rond de 15.000 euro per jaar ontvangt, verdienen zij dit bedrag dagelijks aan dividenduitkeringen.”
Benadeling van werknemers
Ondanks dat een deel van de klanten en toeristen een zondagsopening zal toejuigen, wijst Lambert nadrukkelijk op de negatieve gevolgen daarvan. Een 24/7 economie (elke dag 24 uur beschikbaar) levert volgens haar grote kosten op voor de klant, de werknemer en voor de samenleving.
In de strijd om de klant sleurt de ene retailketen de andere mee. Nu al werkt het winkelpersoneel heel flexibel, van maandagochtend tot zaterdagavond en zijn de lonen in de sector laag. Onderwijl worden steeds meer steden en gemeenten in België erkend als toeristisch centrum. In die nieuwe ‘toeristische zones’ laten meer en meer handelaars hun winkelpersoneel op zondag werken. Soms moet het personeel tot 40 zondagen per jaar presteren. In veel gevallen krijgen ze hiervoor zelfs geen toeslag.
Doordat Aldi nog met vaste contracten voor onbepaalde duur werkt, heeft het concern volgens Lambert een iets betere reputatie dan zijn concurrenten in de sector. Maar door zondagsopening zouden deze voorwaarden onder druk komen te staan. Het noodzaakt namelijk tot het aantrekken van veel jobstudenten, tijdelijke krachten en seizoenskrachten. Dat betekent op den duur een toename van het aantal werknemers in precaire contracten ten koste van het aantal vaste krachten. Ofwel het verdwijnen van (recht op) een degelijk loon en fatsoenlijke werktijden.
En van detailhandelaar en klant
Uit een enquête van ondernemersorganisatie Unizo [1] blijkt dat 7 van de 10 detailhandelaren resoluut tegen uitbreiding van koopzondagen zijn. Meer dan 50% van de ondervraagde ondernemers verkiest de zondagsrust boven de eventuele baten van zondagsopening. Een iets kleiner percentage wil zelfs de algehele afschaffing van het fenomeen ‘koopzondag’.
Unizo wil dat de koopzondag beperkt blijft tot de kuststeden en de ‘echte’ toeristische centra. In gemeenten die zijn erkend als toeristisch centrum kunnen winkels 42 tot 52 zondagen per jaar open zijn; in andere gemeenten is dat beperkt tot maximaal vijftien keer per jaar. De laatste jaren is het aantal aanvragen voor erkenning als toeristisch centrum sterk toegenomen.
In tegenstelling tot de Unizo [2], denkt vakbondsvertegenwoordiger Lambert wel dat extra kosten van zondagsopenstellingen op de klant verhaald zullen worden: “Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog is de omzet gestagneerd. Hoewel er sprake is van een lage inflatie, zijn de lonen er de afgelopen jaren niet op vooruit gegaan. Mensen geven niet meer uit. De zondagsopenstelling leidt dus enkel tot een spreiding van de inkomsten. Wanneer consumenten hun inkopen op zondag doen, kunnen zij dit maandag immers niet meer.”
Volgens haar hoeft het zeker niet zo te zijn dat het behoud van de zondagsrust afbreuk doet aan de economische welvaart: “Dit fenomeen bestaat al honderd jaar, en België is er in die periode alleen maar op vooruit gegaan.”
European Sunday Alliance
In België (net als in Nederland [3]) de zondagsrust voor winkelpersoneel én kleine handelaars niet langer een recht dat algemeen geldt en wordt gerespecteerd. De Belgische Wet op de Zondagsrust dateert van 1905 en allerlei lobby’s proberen die wet buitenspel te zetten. En dat is evenzo op Europees niveau het geval. Daarom start op 6 maart 2014 een campagne van de ‘European Sunday Alliance’ om (opnieuw) de zondagrust te verdedigen.
Deze alliantie (een netwerk van vakbonden, maatschappelijke en religieuze organisaties) lanceerde in januari al de “European pledge for a work-free Sunday en decent work” [4] waarin het Europarlementariërs en kandidaten voor de Europese verkiezingen oproept deze toezegging te ondertekenen. Het document stelt dat “een vrije zondag en fatsoenlijke werkuren van essentieel belang zijn voor Europese burgers en werknemers, en niet noodzakelijkerwijs conflicteren met economische competitiviteit. (…) Competitiviteit vraagt om innovatie, innovatie om creativiteit, en creativiteit om recreatie!”
De European Sunday Alliance is van mening dat de zondagsrust de gezondheid van werknemers beschermt, een betere balans tussen het privéleven en werk bevordert en de sociale cohesie binnen samenlevingen versterkt. “Het is een kostbare erfenis, die erkend zou moeten worden als een fundamentele peiler van het Europees sociaal en economisch model“, aldus de organisatie.
Update:
Op 26 februari werd de actie uitgebreid: Ongeveer 200 personeelsleden van Aldi sloot 10 van 12 vestigingen aan de kust en blokkeerden het hoofdkantoor en een distributiecentrum. De directie verklaarde daarop op 27 februari dat de Aldi-winkels aan de kust voorlopig (…) dicht zullen blijven op zondag.
Bronnen voor deze update:
– “Personeel Aldi staakt tegen zondagsopeningen,” De Tijd, 26 februari 2014.
-“Video: Personeel wil Aldi dicht op zondag,” VTM, 26 februari 2014.
– “Aldi-winkels blijven toch dicht op zondag,” De Redactie be, 27 februari 2014.
– “Aldi ziet af van zondagopeningen in winkels aan de kust,” De Tijd, 27 februari 2014.
Meer zien, horen:
– Video: “Protest tegen zondagsopeningen“.
– Audio: “Protestactie tegen openhouden winkels op zondag“.
Noten:
[1] “UNIZO: 7 op 10 ondernemers tegen uitbreiding zondagsopeningen,” Unizo, 30 januari 2014.
[2] “Zeven op tien handelaars willen geen extra koopzondagen,” Vandaag be, 30 januari 2014.
[3] “Vier op de tien supermarkten open op zondag,” Nederlands Dagblad, 19 februari 2014.
[4] “Pledge for a work-free Sunday and decent work ahead of the European elections 2014,” European Sunday Alliance, januari 2014.
Bronnen:
– “Duitse discounters willen zondagsrust verstoren,” DeWereldMorgen, 21 februari 2014
– “LBC-NVK protesteert tegen zondagopening,” Politics be, 21 februari 2014
– “Vakbonden voeren actie aan twaalf Aldi-vestigingen – ‘Zondagwerk invoeren is onaanvaardbaar’,” Nieuwsblad be, 22 februari 2014.
(verkorte weblink: https://www.supermacht.nl/?p=3438)