Massarechtzaak tegen Wal-Mart wegens genderdiscriminatie kan uitlopen op miljardenstrop

(door Rob Bleijerveld)

Op 19 juni 2001 begonnen 6 huidige en
voormalige vrouwelijke medewerkers van Wal-Mart en Sam's Club een
zogenaamde class action rechtszaak [1] tegen hun werkgever wegens
discriminatie op grond van geslacht. Deze rechtszaak, bekend onder de
naam Dukes vs. Wal-Mart Stores Inc., diende voor de federale
rechtbank in San Francisco. Bij de aanklachten ging het om
discriminatie op het gebied van promotie, baantoewijzing, betalingen
en trainingen, maar ook om wraakmaatregelen tegen vrouwen die deze
praktijken aanklaagden. In juni 2004 werd het verzoek van de vrouwen
om hun zaak uit te breiden tot alle werkneemsters die vanaf eind 1998
in de winkels van Wal-Mart en Sam's Club in de VS werken of werkten,
gehonoreerd! Naar schatting gaat het hierbij om ongeveer 1 miljoen
vrouwen [2]… Het is hiermee de grootste class action zaak in de VS
ooit.

Patroon van vrouwendiscriminatie

Diepgaand onderzoek op basis van
honderden interviews met ex-werkneemsters van Wal-Mart, ruim 1
miljoen pagina's aan documenten, en analyse van Wal-Mart's
gecomputeriseerde loonadministratie en personeelsbestanden stelden de
aanklagers in staat een wijd verspreid patroon van discriminatie
tegen vrouwen op gebied van betaling en promotie. Dit patroon betreft
alle winkeltypes van Wal-Mart en Sam's Club, maar niet de
distributiecentra en kantoren.

Ook duidelijk werd dat er binnen
Wal-Mart een 'male dominated culture' (door mannen bepaalde cultuur)
heerst. Afgezien van het voortrekken van mannen, was er ook sprake
van het op allerlei wijze lastigvallen van vrouwen en van sexistische
opmerkingen.

Class Action status bevestigd

Een speciale rechtbank in California,
de Ninth Circuit Court of Appeals, bestudeerde langdurig – en zelfs
tot twee keer toe – de vraag of de 6 vrouwen in kwestie inderdaad
model kunnen staan voor een hele grote groep andere vrouwen.
Afgelopen maandag bevestigde de rechtbank uiteindelijk (met een
kleine meerderheid) het eerdere besluit van de lagere rechtbank om de
status 'class' toe te staan.

Wal-Mart had bij de Ninth Circuit Court
of Appeals aangevoerd dat de conventionele regels voor class action
zaken hier niet zouden opgaan. Elke winkelvestiging zou namelijk als
een onafhankelijke eenheid opereren en er bestaat volgens Wal-mart
geen discriminatiebeleid dat voor het hele concern geldt. Daarom
zouden alleen zaken van individuele werknemers tegen individuele
winkels voor de rechtbank mogen dienen. Maar deze claim werd dus
afgewezen. Ook de claim dat de rechtsgang te omvangrijk is voor zijn
verdediging werd afgewezen.

Afhandeling

De zaak is nu terugverwezen naar de
federale rechtbank in San Francisco om te bepalen of een vonnis met
terugwerkende kracht tot eind 1998 (het begin van de klachten) moet
gelden of tot 2001 (eerste aanklacht). Dat jaartal zal evenwel een
groot verschil opleveren in het aantal vrouwen dat aanspraak kan
maken op vergoedingen. De schattingen lopen uiteen van 0,5 tot 1,5
miljoen vrouwen.

Ook zal de rechtbank zich nog eens
moeten buigen over de vraag of Wal-Mart alleen de direkte schade
(zoals achterstallig loon) zal moeten vergoeden of ook – en zo ja, in
welke mate – vergoedingen voor geleden emotionele en andersoortige
schade. De verwachting is dat Wal-Mart door die eerste post enkele
honderden miljoenen dollar kwijt is, en als ook andere
schadevergoedingen worden gehonoreerd dan komen daar nog ettelijke
miljarden dollar bij.

Wal-Mart in beroep?

Vicevoorzitter en Algemeen Raadsman
voor Walmart, Jeff Gearhart, zei dat het supermarktconcern overweegt
in beroep te gaan bij het Amerikaanse Hooggerechtshof (U.S. Supreme
Court). Volgens Gearhart vertegenwoordigen de 6 vrouwen die deze zaak
hebben aangespannen "niet de ervaringen van onze vrouwelijke
employees". Hij zei verder: "Walmart is een uitstekende
plaats voor vrouwen om te werken en onze onderneming koestert
vrouwelijk leiderschap onder ons personeel in het bereik van de
wereldwijde zakenwereld." Volgens een van Wal-Mart's advokaten,
Theodore Boutrous, is de uitspraak van de Ninth Circuit Court of
Appeals in strijd met andere beroepsvonnissen. Boutrous: "Het
gaat om kwesties van zeer groot belang die ver uitgaan boven deze
speciale zaak en die een herziening door de Supreme Court
noodzakelijk maken."

Een van de aanklagers van Wal-Mart,
Brad Seligman, zei echter dat de uitspraak de hart van de zaak
overeind heeft gehouden.

Wal-Mart heeft tot eind juli de tijd om
in beroep te gaan bij de Supreme Court. In september of oktober zal
deze instelling bekend maken of het Wal-Mart zal horen of niet. Als
de Supreme Court instemt met het verzoek van de onderneming, zal pas
in juni 2011 bekend worden of er daadwerkelijk een rechtszaak volgt
of dat de zaak definitief wordt terugverwezen naar de rechtbank in
San Francisco. Die laatste zal er dan pas eind 2011 of in 2012 mee
aan de slag gaan.

Vakbonden

Vakbonden en andere critici klagen al
lange tijd over hoe het gaat op de werkvloer van Wal-Mart. Ze vinden
dat dat daarin verandering moet komen, vooral op gebied van
diversiteit en carrière-verbetering. Het bedrijf is een van de
grootste werkgevers in de VS en zijn arbeidspraktijken worden door
veel andere bedrijven overgenomen. De 'class action' rechtszaken zijn
al ruim 40 jaar het belangrijkste middel om discriminatie door
bedrijven tegen te gaan. Volgens William Gould, emeritus professor
Recht van de Stanford Universiteit is er voor ondernemingen weinig
stimulans om die praktijken te veranderen tenzij een rechter een
verband legt tussen individuele klagers en een grote groep mensen.

Als reactie op toenemende druk van
buitenaf kondigde Wal-Mart vorig jaar op de jaarlijkse
aandeelhoudersvergadering een plan aan om de promotiekansen voor
vrouwen te verbeteren; een nieuw opgezette "global council"
van 14 vrouwen op hoge posities binnen Wal-Mart zou zich daarmee
bezig gaan houden. Vicevoorzitter Gearhart meldde dat de onderneming
trots is op de "vooruitgang en steun van onze vrouwelijke
medewerksters en op de erkenning van onze inzet om vrouwen vooruit te
helpen door een aantal beloningen en aansporingen."

Aanklager Seligman zei daarentegen dat
Wal-mart ondanks zijn campagne om zijn klantimage te verbeteren
gewoon doorgaat met de discriminerende praktijken.

Consumentvertrouwen tanend?

Waarnemers, onder andere uit de
beurswereld, zeggen dat de uitspraak een zware slag is voor Wal-Mart.
Donald Gher, hoofd investeringen van Coldstream Capital Management:
"Clearly this is a big win for the tort lawyers and for the
unions who are looking to cases like this to help bolster their
ranks." Retail consultant Burt P. Flickinger duidt het aan als
een "groot blauw oog voor Wal-Mart dat niet snel zal genezen".
Flickinger zei dat de uitspraak er zelfs toe kan leiden dat
vrouwelijke klanten – de meerderheid van Wal-Mart's klantenbestand –
de winkels gaan mijden juist in een tijd waarin de concurrentie
toeneemt [3].

Andere class action zaken tegen
Wal-Mart

Ook op een ander gebied is er heftige
kritiek op Wal-Mart. In februari 2007 kende een federale rechter in
Arkansas ook de class action-status toe aan vrachtwagenchauffeurs
wegens racistische discriminatiepraktijken bij Wal-Mart Stores Inc.
Het bedrijf zou discrimineren bij het aannemen van personeel; de zaak
speelt vanaf 2001 en het zou gaan om in iets minder dan 10000 mensen.
Door de inzet van Wal-Mart is de rechtsgang nu vertraagd.
Zie:
"Wal-Mart
faces class-action suit for racially discriminatory practices,"
18 mei 2007.

En deze week trof Wal-Mart een regeling
in een andere class action zaak waarin 87000 werknemers stelselmatig
moesten werken zonder dat daarvoor werd betaald en waarbij hen werd
verboden om pauzes te nemen. Zie: “Wal-Mart
$40 Million Pay Suit Accord Wins Approval (Update1)
,” 28 april
2010).

– – – – – – – – – – – – –

Voor een artikel over de ervaringen van
klaagster Betty Dukes bij Wal-Mart, zie:
'Greeter'
becomes face of fight vs. Wal-Mart
,” AP
, 1 mei 2010.

Meer
over dit alles en over andere kritiek op (het werkgeverschap van)
Wal-Mart, zie Wal-Mart
Watch.

Zie ook eerdere
artikelen op supermacht.nl:
* "Supermarktketen
Wal-Mart is grootste union buster," Supermacht, 5 mei 2007,
en
* "Banken
en pensioenfondsen profiteren van gedwongen arbeid via aandelen
'Wal-Mart'," Supermacht, 14 juni 2007.

Noten:

[1] Een 'class action' is een
rechtszaak aangespannen door individuen namens een grote groep mensen
met dezelfde grieven. Zodra een rechter heeft bepaald dat zo'n zaak
voldoet aan de wettelijke eisen voor een class action, zullen alle
mensen die behoren tot die 'klasse' automatisch lid zijn, tenzij ze
vragen om daarvan te worden uitgezonderd. De zaak zal dan tot een
rechtszaak leiden danwel tot een schikking ten behoeve van de hele
groep.
[2] In de VS heeft Wal-Mart 1,4
employees, wereldwijd zijn het het er 2,1 miljoen (in 8000 winkels).
[3] In de pers worden in dit verband de
dalende omzetcijfers genoemd over het laatste kwartaal van 2009. De
omzet daalde toen en dat was voor het eerst sinds de beursgang van
1969! Ook de belangrijkste graadmeter voor de 'gezondheid' van het
bedrijf, namelijk de omzet in winkels die 1 jaar geopend zijn, viel
in drie opeenvolgende kwartalen van 2009 zwaar tegen. En op de dag
van de uitspraak daalde de waarde van de aandelen met 27 cent (naar
$54.26).